Ο μετεωρισμός ή τυμπανίτις είναι σύμπτωμα ασθένειας του πεπτικού συστήματος που εκδηλώνεται στην συσσώρευση αερίων στο έντερο, κυρίως στο παχύ έντερο, σπάνια στο στομάχι και σπανιότερα στην κοιλιακή χώρα (περιτόναιο).
Προέλευση
Υποβοηθείται συνήθως από ατονία των κοιλιακών μυών, με συνέπεια τα αέρια που προκύπτουν κατά την χώνευση αντί να προωθούνται προς την φυσική τους έξοδο, να συνωστίζονται στο πεπτικό σύστημα, και από εκεί να περνούν μέσω της πεπτικής μεμβράνης στο αίμα ή και στην κοιλιακή χώρα.
αιτίες ακολουθούν παρακάτω:
1) Λειτουργικές διαταραχές του γαστρεντερικού σωλήνα
O μετεωρισμός αποτελεί ένα από τα ιδιαιτέρως ενοχλητικά συμπτώματα σε άτομα που πάσχουν απόευερέθιστο έντερο. Είναι εντονότερος μετά τα γεύματα, με κυμαινόμενη βαρύτητα, μεγαλύτερη ένταση τις βραδυνές ώρες και βελτίωση στη διάρκεια της νύχτας.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, το άτομο αναγκάζεται να χαλαρώσει τα ρούχα του και δεν είναι σπάνιο οι γυναίκες να εμφανίζουν εικόνα εγκύου.
2) Κινητικές διαταραχές του εντέρου
Η κινητικότητα του εντέρου προϋποθέτει φαινόμενα ηλεκτρομυϊκής δραστηριότητας, συσταλτικότητας, ελαστικότητας, τόνου και μεταφοράς του περιεχομένου του. Οποιαδήποτε διαταραχή αυτών των φαινόμενων, μπορεί να προκαλέσει μετεωρισμό και παρατηρείτε συχνά σε άτομα με ευερέθιστο έντερο. Ηδυσκοιλιότητα που προέρχεται από την κακή διατροφή, κακή ενυδάτωση και έλλειψη άσκησης, επιβαρύνει πολύ περισσότερο την κατάσταση.
3) Ορμονική ισορροπία
Αρκετές γυναίκες στη διάρκεια της έμμηνου ρύσης παρουσιάζουν διαταραχές στη λειτουργία του εντέρου. Ίσως αυτό να σημαίνει πως η ορμονική ισορροπία επηρεάζει την εμφάνιση του μετεωρισμού. Το πρόβλημα επιβαρύνεται σημαντικά όταν συνυπάρχει ευερέθιστο έντερο και δυσκοιλιότητα.
4) Σπλαχνική υπερευαισθησία
Σε γυναίκες σε προεμμηνορροϊκή περίοδο (λίγο πριν αδιαθετήσουν) και άτομα με ευερέθιστο έντερο έχει διαπιστωθεί υπερευαισθησία των σπλαγχνικών νευρώνων σε όλο το γαστρεντερικό, η οποία πιθανόν προκαλεί μόνο μετεωρισμό.
5) Παχυσαρκία
Οι παχύσαρκοι και ειδικά εκείνοι με δείκτη μάζας σώματος >30 kg ⁄m2, εκτός από δυσπεψία και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, εμφανίζουν πολύ συχνά μετεωρισμό, ανεξάρτητα από το φύλο τους, την ηλικία, την κατανάλωση αλκοόλ ή το κάπνισμα.
6) Δυσανεξία στη λακτόζη
Η δυσανεξία στη λακτόζη συνήθως προκαλεί μετεωρισμό και κοιλιακή διάταση κάθε φορά που καταναλώνονται γάλα ή γεύμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε γαλακτοκομικά προϊόντα από ένα δυσανεκτικό άτομο.
7) Κατάποση αέρα
Αρκετά άτομα καταπίνουν μεγάλες ποσότητες αέρα, από νευρικότητα ή άγχος ή από ταχεία κατανάλωση τροφής και υγρών ή επειδή χρησιμοποιούν καλαμάκι ή μασούν συχνά τσίχλα. Αυτός ο παραπάνω αέρας διακινείται δύσκολα από το έντερο και συχνά δημιουργεί διάταση της κοιλιάς.
8 ) Ο ρόλος των εντερικών αερίων
Το λεπτό έντερο περιέχει ένα μείγμα μιας ποικιλίας αερίων που αυξάνονται λόγω κατάποσης αέρα ή υπερπαράγονται κατά την πέψη ή απορροφούνται λιγότερο λόγω απόφραξης. Κατά την σύγκριση με υγιή άτομα (χωρίς μετεωρισμό ή διάταση), σε έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί με διάφορες τεχνικές μέτρησης των αερίων του εντέρου, οι πάσχοντες από ευερέθιστο έντερο, δεν είχαν καμία διαφορά σε ότι αναφορά την ποσότητα αερίων στο έντερο τους. Σε όσους διαπιστώθηκε αυξημένη ποσότητα, μπορεί περιστασιακά να προκάλεσε μετεωρισμό, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί τον κυρίαρχο αιτιολογικό παράγοντα στην πλειονότητα των ασθενών.
Ωστόσο παρά τη φυσιολογική ποσότητα, οι πάσχοντες από ευερέθιστο έντερο έχουν παθολογική διακίνηση των αερίων, με αποτέλεσμα την κατακράτησή τους και το μετεωρισμό. Έχει διαπιστωθεί ότι γι αυτό δεν ευθύνεται τόσο η ποσότητα του γεύματος αλλά η χημική του σύσταση κατά την παραμονή του στην νήστιδα. Έτσι οι τροφές πλούσιες σε λίπος, το λάχανο, το κουνουπίδι και τα κακοβρασμένα όσπρια προκαλούν αυξημένη παραγωγή αερίων.
9) Eντερική χλωρίδα
H εντερική χλωρίδα, δηλαδή το σύνολο των μικροβίων που ζουν σε ένα υγιές έντερο, βοηθούν την πέψη της τροφής όπως και την απορρόφηση των διάφορων θρεπτικών συστατικών. Επίσης προστατεύουν το πεπτικό σύστημα από τους παθογόνους οργανισμούς που καταλήγουν στο έντερο μέσω των τροφών. Ακόμη, λειτουργώντας σαν «ασπίδα» για την άμυνα του οργανισμού δεν επιτρέπει στους παθογόνους οργανισμούς να διαπεράσουν την μεμβράνη του εντέρου και από κει να μεταφερθούν σε όλο το σώμα. Όπως μπορεί να γίνει κατανοητό, μια ισορροπημένη εντερική χλωρίδα είναι απαραίτητη για την πέψη, την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από τη τροφή, την αποβολή τοξικών ουσιών από τον οργανισμό και την προστασία ενάντια σε παθογόνα μικρόβια.
Μετά από μελέτες φαίνεται ότι η εντερική χλωρίδα ασθενών με ευερέθιστο έντερο, διαφέρει από αυτήν του κοινού πληθυσμού. Το άγχος, η ψυχολογική πίεση, διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα και κυρίως οι κακές διατροφικές συνήθειες προκαλούν μεγάλες ποιοτικές αλλαγές στην εντερική μας χλωρίδα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι γίνεται υπερανάπτυξη παθολογικών βακτηριδίων στο έντερο που αντικαθιστούν τα «καλά μικρόβια», παράγουν μεθάνιο, επιβραδύνουν την διέλευση του περιεχομένου του εντέρου και προκαλούν μετεωρισμό και διάταση της κοιλιάς.
Διάγνωση
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο μετεωρισμός και η διάταση της κοιλιάς οφείλονται σε λειτουργικές διαταραχές του πεπτικού, άμεσα επηρεαζόμενες από τη διατροφή.
Σε επίμονες όμως περιπτώσεις και όταν τα συμπτώματα παρουσιάζουν επιδείνωση ακόμη και μετά από αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, πρέπει να αποκλειστούν όγκοι της κοιλιάς και κυρίως των ωοθηκών, ασκίτης, διαλείπουσα ή μόνιμη απόφραξη του εντέρου.
Για την μελέτη των αερίων του εντέρου, χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως η πνευμοπληθυσμογραφία και η έκπλυση με αργό. Επίσης η ακτινογραφία κοιλιάς σε όρθια θέση και η αξονική τομογραφία αναδεικνύει την ποσότητα αερίων στο έντερο.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Δεν υπάρχουν ειδικά φάρμακα που βοηθούν σημαντικά στην μείωση του μετεωρισμού και της διάτασης της κοιλιάς. Η κύρια αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι δυνατή μόνο μέσω μετατροπών στην διατροφή.
Η δυσκοιλιότητα, όπως προαναφέρθηκε επηρεάζει άμεσα το φαινόμενο. Αν υπάρχει, πρέπει να αντιμετωπιστεί με το να συμπεριλάβουμε περισσότερες φυτικές ίνες στη διατροφή μας, καταναλώνοντας περισσότερα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης όπως και αρκετό νερό.
Άτομα δυσανεκτικά στη λακτόζη ωφελούνται από τη χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων με χαμηλή ποσότητα ή καθόλου λακτόζη. Τα εναλλακτικά γαλακτοκομικά προϊόντα με σόγια που μπορεί να χρησιμοποιηθούν, ενδέχεται να αυξήσουν τον μετεωρισμό.
Η μείωση μεγάλων και υπερβολικά λιπαρών γευμάτων όπως και του περιττού σωματικού μας βάρους μπορεί να έχει πολύ ευεργετικά αποτελέσματα. Επίσης καλά αποτελέσματα έχει και η μείωση κατανάλωσηςαεριούχων ποτών και αλκοόλ, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ανθρώπων με ευερέθιστο έντερο.
Η συστηματική χρήση τροφίμων με προβιοτικά, δηλαδή ειδικούς ζωντανούς μικροοργανισμούς, αντίστοιχους με αυτούς που αποτελούν την εντερική χλωρίδα, βοηθά πολύ στην αποκατάσταση της ισορροπίας της εντερικής χλωρίδας και την μείωση του μετεωρισμού. Τα κυριότερα προβιοτικά τρόφιμα είναι τα προβιοτικά γιαούρτια και τα ρευστά όξινα γάλατα (π χ κεφίρ) που κυκλοφορούν στο εμπόριο και περιέχουν ως επί το πλείστον βακτήρια των γενών Lactobacillus και Bifidobacterium. Βέβαια όλα τα γιαούρτια δεν είναι προβιοτικά ακόμη και αν αναγράφουν ότι είναι «ζωντανά», λόγω ύπαρξης μικροοργανισμών (μη προβιοτικών) οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να φτιαχτεί ένα γιαούρτι. Σύμφωνα με το Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής για να είναι ένα τρόφιμο προβιοτικό, η προβιοτική του καλλιέργεια πρέπει να είναι παρούσα με τη μορφή ζωντανών κυττάρων σε ποσότητες 100.000.000/γραμμάριο προϊόντος και να παραμείνει ζωντανή μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος στο οποίο περιέχεται.
Βελτίωση προσφέρει η αργή μάσηση της τροφής με κλειστό στόμα, το να μην μασάτε τσίχλα και να μην ξαπλώνετε αμέσως μετά από το γεύμα.
Τα αφεψήματα με γλυκάνισο ή φασκόμηλο μετά από το γεύμα μπορούν να ανακουφίσουν το φαινόμενο.
Θεραπεία
Η θεραπεία γίνεται ανάλογα με την ένδειξη. Από φαρμακευτικής πλευράς η θεραπεία μπορεί να συνοδεύεται από σπασμολυτικά, προκινητικά, γαστροαναλγητικά ή άλλα φάρμακα.