Thank you very much for visiting my blog.
Σας ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη σας στο blog μου.

16 Απρ 2014

Το «φύλο» της καρδιοπάθειας


Οι άνδρες παθαίνουν συχνότερα και νωρίτερα στεφανιαία νόσο και εμφράγματα, αλλά οι γυναίκες νοσούν βαρύτερα από καρδιοπάθειες και έχουν χειρότερη εξέλιξη.



Την τελευταία δεκαετία, παρατηρείται διεθνώς μία μείωση της επίπτωσης των καρδιαγγειακών νοσημάτων (πρώτης αιτίας θανάτου στον δυτικό κόσμο) στον ανδρικό πληθυσμό, με μία παράλληλη αύξηση αυτών στον γυναικείο πληθυσμό, έτσι ώστε πλέον ο απόλυτος αριθμός των γυναικών ασθενών από τα νοσήματα αυτά να είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο των ανδρών.

Πληθώρα ξένων και ελληνικών μελετών (με βασική την περίφημη «Framingham Study») έχουν δείξει τις διαφορές ανάμεσα στη γυναικεία και την ανδρική καρδιά.

Aνατομικά, δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, αν εξαιρέσουμε το γεγονός ότι οι διαστάσεις της γυναικείας καρδιάς είναι μικρότερες, ακολουθώντας κατ' αναλογία τις διαστάσεις ολόκληρου του σώματος. Έτσι, ενώ οι διαστάσεις της στον ενήλικα άνδρα είναι κατά μέσον όρο 98 χιλιοστά στο μήκος και 105 χιλιοστά στο πλάτος με βάρος που φτάνει περίπου τα 275 γραμμάρια, η καρδιά της γυναίκας έχει κατά 5 - 10 χιλιοστά μικρότερες διαστάσεις και ζυγίζει 5-10 γραμμάρια λιγότερο. Επίσης, τα στεφανιαία αγγεία της καρδιάς έχουν μικρότερη διάμετρο και λεπτότερο τοίχωμα.

Σημαντικές διαφορές, όμως, παρατηρούνται στη λειτουργικότητα. Αυτό γίνεται έκδηλο στη συμπεριφορά του καρδιακού μυός έναντι διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, όπως η αρτηριακή υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια και οι διάφορες αρρυθμίες. Μια έκδηλη διαφορά είναι η αυξημένη σε σχέση με τους άνδρες καρδιακή συχνότητα (σφύξεις/λεπτό) της γυναικείας καρδιάς, όπως και μια σειρά από παραμέτρους στο γυναικείο ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Οι ορμόνες

Κατά κύριο λόγο οι διαφορές αυτές οφείλονται στην επίδραση των γυναικείων ορμονών _ των οιστρογόνων _ στη γυναικεία καρδιά. Εκτός όμως από τις ορμονικές διαφορές, και παρά το γεγονός ότι οι άνδρες διαφέρουν από τις γυναίκες μόνο σε ένα χρωμόσωμα από τα 46 (Χ οι γυναίκες και Υ οι άνδρες), έχουν βρεθεί διαφορές σε ορισμένα γονίδια, τα οποία υπάρχουν και στα δύο φύλα, αλλά σε διαφορετικές παραλλαγές (πολυμορφισμοί).

Έχει παρατηρηθεί από παλιά ότι οι γυναίκες της αναπαραγωγικής προεμμηνοπαυσιακής ηλικίας απολάμβαναν μιας προστασίας από την αθηρωμάτωση και τη στεφανιαία νόσο και ότι η προστασία αυτή οφείλεται στα οιστρογόνα. Οι νέες γυναίκες έχουν χαμηλότερα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης LDL και υψηλότερα επίπεδα της «καλής» χοληστερόλης HDL σε σχέση με τους άνδρες της ίδιας ηλικίας και αυτό οφείλεται στην ευεργετική επίδραση των οιστρογόνων.

Πράγματι, έχει αποδειχθεί ότι τα οιστρογόνα μεταβάλλουν πολλές διαδικασίες που είναι θεμελιώδεις για την ανάπτυξη της αθηρωμάτωσης, όπως η θρόμβωση και η φλεγμονή. Αυτό οφείλεται στην ύπαρξη ειδικών υποδοχέων των οιστρογόνων μέσα στους πυρήνες των κυττάρων. Παρ' όλ' αυτά, αρκετές πειραματικές μελέτες στις οποίες χορηγήθηκαν οιστρογόνα, απέτυχαν να αποδείξουν την αποτελεσματικότητά τους στην πρόληψη της αθηρωμάτωσης.

Όσον αφορά την ανδρική ορμόνη, την τεστοστερόνη, τα συμπεράσματα είναι και πάλι αντιφατικά. Αρχικά, υπήρξε η άποψη ότι η τεστοστερόνη αυξάνει τον κίνδυνο για την ανάπτυξη αθηρωμάτωσης, καθώς είναι γεγονός ότι οι άνδρες πάσχουν συχνότερα από τη νόσο συγκριτικά με τις γυναίκες.

Πράγματι, πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας των ΗΠΑ, που πρόκειται να δημοσιευθεί στο έγκυρο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, έδειξε ότι γυναίκες ηλικίας 65-98 ετών που έχουν υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης, έχουν και τριπλάσιο κίνδυνο για στεφανιαία νόσο. Εξάλλου, το ίδιο ισχύει και για γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες μετά την εμμηνόπαυση, μία κατάσταση που ούτως ή άλλως συνοδεύεται από υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης. Υπάρχουν, όμως, και αρκετές μελέτες που συμπεραίνουν ότι η τεστοστερόνη έχει προστατευτικό ρόλο έναντι της στεφανιαίας νόσου.

Οι επιπτώσεις του κοινωνικού ρόλου

Ο κοινωνικός ρόλος της γυναίκας _ συχνά απαιτητικός _ αναμφισβήτητα παίζει σημαντικό ρόλο στην επίπτωση των καρδιακών νοσημάτων. Ο συνδυασμός της μακροζωίας των γυναικών και ο κοινωνικός αυτός ρόλος, τους επιβάλλουν να φροντίζουν τους άνδρες που πάσχουν από αθηρωματική νόσο, αφήνουν όμως την ίδια τη γυναίκα χωρίς κοινωνική και συναισθηματική υποστήριξη όταν αυτή νοσεί.

Έχει αποδειχθεί ότι η διάγνωση και η περίθαλψη των γυναικών που πάσχουν από καρδιακά νοσήματα υπολείπεται σε σχέση με τους άνδρες. Από μελέτη της Α' Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, φαίνεται ότι οι γυναίκες που έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, έχουν καθυστερημένη προσέλευση στο νοσοκομείο σε σχέση με τους άνδρες ασθενείς. Αλλά ακόμα και στον τομέα της πρόληψης, η τροποποίηση των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου είναι δυσκολότερη για τις γυναίκες, γεγονός για το οποίο ευθύνεται ο ρόλος των γυναικών ως ατόμων υπεύθυνων για τη φροντίδα της οικογένειας.

Επίσης, είναι γνωστό ότι το επαγγελματικό αλλά και γενικότερα το ψυχοκοινωνικό στρες αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και στα δύο φύλα, γεγονός που έχει όλο και μεγαλύτερο ρόλο για τις γυναίκες των οποίων η εργασιακή και κοινωνική θέση τα τελευταία χρόνια αναπροσδιορίζεται.

«Βουβά» τα εμφράγματα στις γυναίκες

Το έμφραγμα στις γυναίκες παρουσιάζεται πιο συχνά με «άτυπα» συμπτώματα, όπως ενοχλήματα στο σαγόνι και στον αυχένα. Τα τελευταία χρόνια επικρατούσε μεταξύ των επιστημόνων η άποψη ότι το έμφραγμα του μυοκαρδίου εκδηλώνεται με διαφορετικά συμπτώματα στους άνδρες και διαφορετικά στις γυναίκες. Μελέτη, που είχε γίνει πριν έξι χρόνια από το National Institute of Health των ΗΠΑ, είχε δείξει ότι τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι γυναίκες δεν είναι τα αναμενόμενα (πόνος, ναυτία, εφίδρωση, λαχάνιασμα) και ότι σε πολλές από αυτές, το έμφραγμα δεν εκδηλώνεται ποτέ με έντονο πόνο στον θώρακα.

Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη από Καναδούς επιστήμονες δεν καταγράφει σημαντικές διαφορές μεταξύ των δυο φύλων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, δεν παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά την εκδήλωση πόνου στον θώρακα ή άλλα τυπικά συμπτώματα του οξέος στεφανιαίου συνδρόμου. Οι γυναίκες, όμως, φάνηκε να έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν ενόχληση στον λαιμό, το σαγόνι και τον αυχένα, καθώς και άλλα πιο "άτυπα" συμπτώματα. Επίσης, φαίνεται ότι οι γυναίκες περιγράφουν με διαφορετικό τρόπο από ό,τι οι άνδρες τον πόνο που νιώθουν, αλλά παρ' όλ' αυτά το πιο κοινό σύμπτωμα και σε αυτές εξακολουθεί να είναι ο πόνος στον θώρακα.

Σπανιότερη αλλά πιο σοβαρή η «θηλυκή» στεφανιαία νόσος

Οι γυναίκες εμφανίζουν σπανιότερα στεφανιαία νόσο από τους άνδρες, αλλά, όταν την εμφανίσουν, αυτή είναι πιο σοβαρή από των ανδρών. Πράγματι, η συχνότητα της στεφανιαίας νόσου και των εμφραγμάτων είναι μεγαλύτερη στους άνδρες _ ιδιαίτερα στις νεώτερες ηλικίες _ και αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην προστατευτική επίδραση που ασκούν τα οιστρογόνα στις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας. Οι γυναίκες, όμως, που παρουσιάζουν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου αντιμετωπίζουν περισσότερες επιπλοκές, μεταξύ των οποίων αιμορραγία, εγκεφαλικά επεισόδια και θανάτους, οι οποίοι είναι διπλάσιοι στις γυναίκες ηλικίας άνω των 50 ετών συγκριτικά με άνδρες ίδιας ηλικίας.

Όσον αφορά επίσης την καρδιακή ανεπάρκεια, αν και δεν φαίνεται να υπάρχουν διαφορές ως προς την επίπτωσή της στα δύο φύλα, η πρόγνωση των γυναικών ασθενών είναι χειρότερη. Γενικά, η αποτελεσματικότητα των διαφόρων θεραπευτικών τεχνικών, φαρμακευτικών και επεμβατικών, δεν διαφέρει ανάμεσα στα δύο φύλα. Διαφέρουν όμως ως προς τη συχνότητα των επιπλοκών, οι οποίες είναι συχνότερες στις γυναίκες. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί. Παράγοντες, όμως, που μπορεί να παίζουν ρόλο είναι το μικρότερο σωματικό μέγεθος και βάρος των γυναικών, το μικρότερο μέγεθος των αγγείων τους, η πιο προχωρημένη ηλικία των γυναικών καρδιοπαθών και η συχνότερη ύπαρξη συνοδών νοσημάτων, όπως είναι ο διαβήτης και η υπέρταση.

Η πρόληψη δεν έχει φύλο

Παρά τις επιμέρους διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι πρακτικές συμβουλές δεν διαφέρουν μεταξύ των δύο φύλων.

_ Mεσογειακή διατροφή.

_ Kαθημερινή σωματική άσκηση.

_ Στοπ στο τσιγάρο.

_ Σωστή ρύθμιση της πίεσης, της χοληστερόλης και του σακχάρου.

_ Τακτικός καρδιολογικός έλεγχος, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 40, οπότε παρατηρείται μεγάλη αύξηση του κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.


Η καρδιά των γυναικών

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

- Η γυναικεία καρδιά έχει μικρότερες διαστάσεις και λιγότερο βάρος

- Τα στεφανιαία αγγεία της γυναικείας καρδιάς έχουν μικρότερη διάμετρο και λεπτότερο τοίχωμα.

ΤΑ ΣΥΝ

- Προστατεύονται από έμφραγμα από τα οιστρογόνα έως την εμμηνόπαυση

- Έχουν χαμηλότερη «κακή» χοληστερόλη και υψηλότερη «καλή»

ΤΑ ΠΛΗΝ

- Έχουν περισσότερες σφίξεις ανά λεπτό

- Ασκούνται λιγότερο

- Έχουν 3 φορές συχνότερα κατάθλιψη από τους άνδρες (παράγων κινδύνου για καρδιοπάθεια)

- Κινδυνεύουν περισσότερο για καρδιαγγειακά νοσήματα από την παχυσαρκία, τον διαβήτη και την υπέρταση

- Έχουν περισσότερες επιπλοκές λόγω καρδιοπάθειας (διπλάσιες μετά το έμφραγμα από τους άνδρες) και χειρότερη πρόγνωση

Θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ

54% στις γυναίκες

43% στους άνδρες

Συχνότητα εμφραγμάτων και στηθάγχης

60,6 ανά 10.000 στους άνδρες

19 ανά 10.000 στις γυναίκες

Συχνότητα καρδιαγγειακών νοσημάτων

Πριν από τα 40

14,8% στους άνδρες

9,4% στις γυναίκες

40-59

39,1% στους άνδρες

39,5% στις γυναίκες

60-79

71,3% στους άνδρες

75,1% στις γυναίκες

Άνω των 80 ετών

83% στους άνδρες

92% στις γυναίκες.

Συχνότητα στεφανιαίας νόσου

Μέχρι τα 59 έτη

7,8% στους άνδρες

5,5% στις γυναίκες

60-79

22,8% στους άνδρες

15,4% στις γυναίκες

Άνω των 80 ετών

32,7% για τους άνδρες

21,6% για τις γυναίκες

Συχνότητα καρδιακής ανεπάρκειας

40-59 ετών

2% στους άνδρες

1,5% στις γυναίκες

Άνω των 80

11,6% στους άνδρες

12,4% στις γυναίκες

Ελληνικές μελέτες Hellenic AMI, CARDIO2000, ATTICA, GREECS και HELIOS. Framingham Heart Study.