Μια πολύ απαραίτητη εξέταση για όλους
Οι υπέρηχοι είναι μια πολύ διαδεδομένη εξέταση, λόγω του ότι είναι ακίνδυνη και μπορεί να μας δώσει πολλές πληροφορίες για πολλά όργανα. Βασίζεται στην εκπομπή ήχων πολύ υψηλής συχνότητας προς το σώμα (δεν έχει σχέση με ακτινοβολία), οι οποίοι όταν ανακλαστούν από τα διάφορα όργανα, επιστρέφουν προς τον ηχοβολέα (το εξάρτημα που ο γιατρός ακουμπά στο σώμα μας) και μετατρέπονται σε εικόνα.
Κάθε όργανο του σώματός μας που δεν περιέχει αέρα, εκτός από τα οστά μας, μπορεί να ελεγχθεί με υπερήχους. Άρα έντερα, πνεύμονες, άδεια ουροδόχος κύστη κ.λπ. δεν μπορούν να ελεγχθούν.
Η καρδιά, επειδή, είναι γεμάτη με αίμα είναι όργανο που μπορούμε να εξετάσουμε. Άρα στέλνοντας τη δέσμη των υπερήχων ανάμεσα από τις πλευρές του θώρακα, μπορούμε να απεικονίσουμε την καρδιά μας ενώ πάλλει. Βλέπουμε και μετράμε με ακρίβεια το μέγεθος όλων των κοιλοτήτων που την αποτελούν, υπολογίζουμε τη συσταλτικότητά της, και παρατηρούμε την λειτουργία των βαλβίδων της.
-Doppler: καταγράφεται η ταχύτητα με την οποία το αίμα περνάει μέσα από τις βαλβίδες και με ειδικούς υπολογισμούς αναγνωρίζεται αν λειτουργούν σωστά.
-Triplex (έγχρωμη χαρτογράφηση της καρδιάς): τεκμηριώνεται καλύτερα η λειτουργία των βαλβίδων και διερευνάται η πιθανότητα ύπαρξης παθήσεων που προϋπάρχουν από τη γέννηση (συγγενείς παθήσεις).
Το υπερηχοκαρδιογράφημα, δεν μπορεί να απεικονίσει, τουλάχιστον σε όλο τους το μήκος, τις αρτηρίες που τρέφουν την καρδιά, τα στεφανιαία μας δηλαδή.
Το υπερηχογράφημα καρδιάς συνεισφέρει και στη διαγνωστική προσέγγιση των καρδιολογικών και καρδιοχειρουργικών ασθενών:
-Καρδιακή ανεπάρκεια
Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί το τελευταίο στάδιο όλων των σοβαρών καρδιοπαθειών. Αν αφεθεί η καρδιακή ανεπάρκεια χωρίς θεραπεία οδηγεί σε θάνατο το 50% των ασθενών σε ένα χρόνο. Πέρα από τη συμβατική φαρμακευτική θεραπεία, εμφυτεύονται συσκευές που επανασυγχρονίζουν τη λειτουργία της καρδιάς και συσκευές που αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου ή εν μέρει τη λειτουργία της. Η επιλογή των ασθενών που θα ωφεληθούν από αυτές τις συσκευές γίνεται και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων γίνεται με το υπερηχογράφημα καρδιάς.
-Μεταμόσχευση καρδιάς
Το υπερηχοκαρδιογράφημα χρησιμοποιείται στην μακροχρόνια παρακολούθηση των ασθενών με μεταμόσχευση καρδιάς για την εκτίμηση της λειτουργίας του μοσχεύματος. Η δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία και ο προσδιορισμός των ιστικών ταχυτήτων και παραμορφώσεων του μυοκαρδίου (TDI, Strain, Strain rate) βοηθούν στην έγκαιρη και ακριβή διάγνωση της οξείας απόρριψης και της στεφανιαίας νόσου του μοσχεύματος. Με την υπερηχοκαρδιογραφία έχει μειωθεί ο αριθμός των διενεργούμενων αιματηρών διαγνωστικών εξετάσεων στους ασθενείς με μεταμόσχευση καρδιάς (βιοψία μυοκαρδίου, στεφανιογραφία).
-Οξύ θωρακικό άλγος και οξύ στεφανιαίο σύνδρομο
Το υπερηχογράφημα καρδιάς σε ηρεμία, η δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία, η μελέτη της στεφανιαίας ροής και η μελέτη της μυοκαρδιακής αιμάτωσης με την υπερηχοκαρδογραφία αντίθεσης βοηθούν τη διάγνωση σε οξέα στεφανιαία σύνδρομα
-Άλλες εφαρμογές του υπερηχοκαρδιογραφήματος
Το υπερηχογράφημα καρδιάς μετράει τη συστολική και διαστολική λειτουργία της αριστεράς και δεξιάς κοιλίας και λαμβάνονται αποφάσεις για θεραπευτικούς χειρισμούς σε υπογκαιμία και αιφνίδια υπόταση, όπως η χορήγηση ινότροπων φαρμάκων σε περιπτώσεις σοβαρής δυσλειτουργίας.
Επίσης, το υπερηχοκαρδιογράφημα μπορεί να ανιχνεύσει όγκους στις καρδιακές κοιλότητες, περικαρδιακή συλλογή, να ελέγξει τη λειτουργία τεχνητών ή φυσικών βαλβίδων, ενδοκαρδίτιδα και να ελέγξει την λειτουργία της καρδιάς πριν από κάποια θεραπεία κ.α.
Ο ρόλος της ηχωκαρδιογραφίας είναι απαραίτητος όχι μόνο στην διάγνωση, αλλά και στον καθορισμό της αιτιολογίας της καρδιακής νόσου, καθώς και στην κατανόηση της παθοφυσιολογίας. Η κλασσική ηχωκαρδιογραφία παρέχει κυρίως αξιολόγηση της συστολικής και διαστολικής λειτουργίας καθώς επίσης και εκτίμηση των πιέσεων πλήρωσης της αριστερής κοιλίας και των δεξιών καρδιακών κοιλοτήτων.
Με την ανάπτυξη των νέων τεχνικών όπως του 2-D Strain (μέθοδος άμεσου και ταυτόχρονου υπολογισμού των ταχυτήτων και της μυοκαρδιακής παραμόρφωσης) δίδεται η δυνατότητα μελέτης όλων των συνιστωσών της μυοκαρδιακής κίνησης κατά τον επιμήκη, τον εγκάρσιο και τον κυκλοτερή άξονα.
Επιπλέον, με την εμφάνιση καινούργιων εξελιγμένων λογισμικών που μπορούν να συγκρίνουν τη στροφική κίνηση της κορυφής και της βάσης της καρδιάς κατά τον επιμήκη άξονά της εκτιμάται η Ελικοειδής Παραμόρφωση (Torsion) της αριστερής κοιλίας παρέχοντας μια πολύ πιο αναλυτική και ρεαλιστική κίνηση της καρδιάς στο χώρο.
Το TDI και ιδιαίτερα το 2-D Strain με την προσθήκη της ελικοειδούς παραμόρφωσης φαίνεται να βρίσκουν εφαρμογή σήμερα στην ποσοτικοποίηση της συστολικής και διαστολικής λειτουργίας, συνολικής και τμηματικής, τόσο στην καρδιακή ανεπάρκεια όσο και στις μυοκαρδιοπάθειες. Επεκτείνουν δε τη χρήση τους στη μελέτη του συγχρονισμού της κοιλιακής συστολής, την εκτίμηση των της λειτουργικότητας της δεξιάς κοιλίας και των κόλπων. Ειδικότερα όσον αφορά τον δυσυγχρονισμό της αριστεράς κοιλίας το 2D strain έχει το θεωρητικό πλεονέκτημα ότι τα ευρήματά του είναι ανεξάρτητα από τη γωνίωση, και έτσι δίνει τη δυνατότητα για μελέτη της κυκλοτερούς (circumferential) και της αξονικής (radial) παραμόρφωσης της αριστερής κοιλίας από όλα τα τμήματα αυτής, με τρόπο ανάλογο με αυτό της τεχνικής MRI-tagging. Επίσης, η τεχνική του 3D TDI εξελίσσεται και δίνει τη δυνατότητα ποσοτικής εκτίμησης του καρδιακού δυσυγχρονισμού.
Λιγότερο σημαντική φαίνεται ότι είναι η συνεισφορά της ηχωκαρδιογραφίας αντίθεσης που επιτρέπει μόνο την βελτίωση της απεικόνισης του ενδοκαρδίου και την εκτίμηση της αιμάτωσης αυτού. Συμπερασματικά οι νεότερες τεχνικές αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο όχι μόνο στην ακριβέστερη αξιολόγηση της συστολικής και της διαστολικής καρδιακής ανεπάρκειας, αλλά και στην ανάδειξη της αιτιολογίας της μυοκαρδιοπάθειας, την αξιολόγηση της πορείας και της θεραπείας αυτής, καθώς και την κατηγοριοποίηση της πρόγνωσης.
Η ηχωκαρδιογραφία είναι μη επεμβατική, σχετικά χαμηλού κόστους τεχνική, δεν εκθέτει τους ασθενείς στην ακτινοβολία ιονισμού, και οι μελέτες μπορούν να γίνουν επί της κλίνης. Κατά συνέπεια η ηχωκαρδιογραφία κυρίως με την χρησιμοποίηση των νέων τεχνικών συνεχίζει να έχει πλεονεκτήματα σε σχέση με τις ανταγωνιστικές τεχνολογίες. Παραμένει όμως αρκετά χρονοβόρος και έχει το μειονέκτημα της μεγάλης ποικιλομορφίας (variability) των μετρήσεων μεταξύ των διαφόρων μελετητών γεγονός που την απομακρύνει, εκτός λίγων εξαιρέσεων, από την καθημερινή ιατρική πρακτική.
Η βελτίωση των υπαρχουσών τεχνικών και η δημιουργία νέων με μεγαλύτερη αξιοπιστία αναμένεται να οδηγήσει στα επόμενα χρόνια στην ακριβή απεικόνιση της καρδιάς στο χώρο και την καλύτερη κατανόηση της λειτουργικότητάς της.