Το φύσημα είναι ακροαστικό εύρημα δηλαδή κάτι
που ακούει ο γιατρός με το στηθοσκόπιο του όταν ακροάζεται τον θώρακα κι
αποτελεί την πιο συχνή αιτία για να επισκεφθεί ένα παιδί τον καρδιολόγο. Πόσο
"αθώο" είναι όμως το παιδικό φύσημα;
Το φύσημα είναι ένα
«θόρυβος» που συχνά εμφανίζεται στην ακρόαση της καρδιάς των παιδιών και έχει
διάφορους βαθμούς έντασης. Η ένταση του φυσήματος εκφράζεται σε
έκτα με τη λεγόμενη σκάλα Levine. Από 1/6, όταν το φύσημα μόλις ακροάζεται,
μέχρι 5-6/6, όταν ακροάζεται ακόμα και χωρίς να εφαρμόζει το στηθοσκόπιο στον
θώρακα.
Δεν είναι απαραίτητο
να υπάρχει κάποια παθολογία στην καρδιά για να εμφανιστεί το φύσημα. Εάν η δομή
και η λειτουργία της καρδιάς είναι φυσιολογική, το φύσημα θεωρείται ότι είναι
αθώο. Στην περίπτωση του αθώου φυσήματος η καρδιά και το καρδιοαγγειακό σύστημα
των παιδιών είναι υγιή και σε θέση να αντεπεξέλθουν σε όλες τις ανάγκες του
οργανισμού. Η μορφή της καρδιάς είναι συνήθως φυσιολογική, οι καρδιακές
βαλβίδες λειτουργούν τέλεια και η καρδιά λειτουργεί και συστέλλεται
φυσιολογικά.
Αθώο ή παθολογικό φύσημα;
Ο διαχωρισμός ανάμεσα
σε αθώο και παθολογικό φύσημα βασίζεται σε κάποια κριτήρια που θέτει ο
καρδιολόγος με την εξέταση. Με αυστηρά ιατρικούς όρους θα λέγαμε ότι το
λεγόμενο αθώο φύσημα της καρδιάς είναι πάντα συστολικό (εκτός από κάποιες
εξαιρέσεις), είναι παλινδρομήσεως και μεσαίας συχνότητας, έχει δονητικό
χαρακτήρα, δεν καλύπτει όλη την συστολή και ακροάζεται καλύτερα αριστερά παραστερνικά.
Μειώνεται σε ένταση όταν το παιδί είναι καθιστό και ή ένταση του δεν υπερβαίνει
ποτέ τα 2/6. Δεν συνοδεύεται από πρόσθετους τόνους ή παθολογικούς καρδιακούς
ρυθμούς. Έως και το 72% των παιδιών στην σχολική ηλικία παρουσιάζει κάποιο αθώο
φύσημα που πολύ συχνά μειώνεται ή εξαφανίζεται με την ανάπτυξη.
Μπορεί να βρεθεί
τυχαία κατά την διάρκεια πυρετού, αλλά μπορεί να εμφανίζεται ξανά στους
περιοδικούς κλινικούς ελέγχους.
Συνήθως το φύσημα
προκαλείται όταν κάποια (ή και οι δύο) από τις δύο κολποκοιλιακές βαλβίδες της
καρδιάς δεν ''σφραγίζει'', δεν κλείνει 100% κατά την διάρκεια της συστολής της
καρδιάς και μια μικρή ποσότητα αίματος παλινδρομεί (πισωγυρίζει) από τις
κοιλίες στους κόλπους της καρδιάς. Το φύσημα που δημιουργείται όταν δεν κλείνει
καλά η τριγλώχιν βαλβίδα είναι κατ' εξοχήν αθώο. Το φύσημα που δημιουργείται
όταν δεν κλείνει καλά η μιτροειδής βαλβίδα συνήθως οφείλεται την κατασκευή της
βαλβίδας η οποία μπορεί να είναι παχιά, πληθωρική και πολλές φορές να
παρουσιάζει κάποιο βαθμό πρόπτωσης στον αριστερό κόλπο. Δεν είναι απαραίτητα
παθολογικό φύσημα, αλλά θα πρέπει να γίνεται εκτίμηση από καρδιολόγο.
Ακόμη το φύσημα
προκαλείται και από στροβιλισμό της ροής του αίματος σε κάποια σημεία της
καρδιάς χωρίς όμως να υπάρχει κάποια ανατομική ανωμαλία και τότε λέγεται λειτουργικό.
Παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια πυρετού αλλά και η υψηλή καρδιακή
συχνότητα και η μειωμένη πηκτικότητα αίματος των παιδιών που οφείλεται στην
φυσιολογική αναιμία επιτρέπουν την δημιουργία εκείνων των ήπιων στροβιλισμών
της ροής του αίματος που προκαλούν το χαρακτηριστικό λειτουργικό φυσήματα.
Η διάγνωση λοιπόν του
λειτουργικού φυσήματος σημαίνει ότι η καρδιά είναι απόλυτα φυσιολογική και ότι
το παιδί μπορεί κάλλιστα να γίνει μελλοντικός «ολυμπιονίκης».
Το φύσημα συναντάται
κυρίως στα παιδιά;
Όχι, αλλά ιδιαίτερα στην παιδική
ηλικία συνυπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά που βοηθούν την εμφάνιση αυτού του
φαινομένου κι επιτρέπουν την ακρόαση κάποιων πολύ λεπτών ήχων. Μερικά απ' αυτά
είναι η ελαστικότητα του θωρακικού τοιχώματος, η απουσία αλλοιώσεων στους πνεύμονες,
η λεπτότητα των στοιχείων που βρίσκονται ανάμεσα στην καρδιά του παιδιού και το
στηθοσκόπιο.
Ο παιδίατρος, θα
εξετάσει το παιδί στο σύνολο και θα διαπιστώσει τα χαρακτηριστικά του
φυσήματος. Το οικογενειακό ιστορικό παίζει σημαντικό ρόλο στη διερεύνηση του
φυσήματος. Γονείς που γνωρίζουν ότι έχουν φύσημα θα πρέπει να το αναφέρουν στον
παιδίατρο κι αυτός θα πρέπει να υποπτεύεται την προέλευση του φυσήματος
λαμβάνοντας υπ' όψιν τυχόντα συμπτώματα όπως το έντονο αίσθημα παλμών μετά από
άσκηση, κόμπος στο λαιμό (κάτι σαν πνίξιμο) κλπ, που συνηγορούν υπέρ της
μιτροειδικής προέλευσης του φυσήματος.
Αν είναι άριστη η
κατάστασή του παιδιού, θα πρέπει ο παιδίατρος να ηρεμεί τους γονείς και να
προτρέπει να ζητείται ή γνώμη ειδικού καρδιολόγου ο οποίος εκτιμώντας το
ηλεκτροκαρδιογράφημα και το υπερηχοκαρδιογράφημα (Triplex καρδιάς) του παιδιού
θα θέσει τη διάγνωση.